Istota zasady kontynuacji działalności ustalona w ustawie o rachunkowości

Istota zasady kontynuacji działalności sprowadza się do tego, że na podstawie dostępnych informacji można przyjąć, że jednostka będzie kontynuowała działalność w dającej się przewidzieć przyszłości.  

Ocena zdolności do kontynuowania działalności  

Zasada kontynuacji działania wymaga weryfikacji, czy nie jest zagrożona działalność jednostki w niezmienionym zakresie przynajmniej przez okres roku od dnia bilansowego. Ocenę zdolności jednostki do kontynuowania działalności gospodarczej dokonuje kierownik jednostki. Bierze on pod uwagę wszystkie zdarzenia i okoliczności mogące mieć wpływ na tę ocenę. 

Jednostka nie powinna sporządzać sprawozdania finansowego przy założeniu kontynuacji działalność, jeżeli zdarzenia następujące po zakończeniu okresu sprawozdawczego, ale przed dniem sporządzenia sprawozdania finansowego wskazują na to, iż przyjęcie założenia kontynuacji działalności nie jest zasadne.  

Wybrane zdarzenia lub okoliczności, które, pojedynczo lub łącznie, mogą wskazywać na znaczącą niepewność co do zdolności jednostki do kontynuacji działalności. 

Okoliczności, które mogą wskazywać na zagrożenie kontynuacji działalności, to m.in.: 

• brak zdolności terminowego regulowania zobowiązań; 
• utrata kluczowego personelu kierowniczego; 
• niedobory ważnych surowców; 
• utrata podstawowego rynku, kluczowego klienta. 

Jakie jeszcze?  

O charakterze formalnym:  

• formalne postawienie jednostki w stan likwidacji poprzez podjęcie uchwały przez jej wspólników lub uprawomocnienie się orzeczenia sądu o rozwiązaniu spółki 
• ogłoszenie przez sąd upadłości 
• dokonanie przez kierownika jednostki oceny, że jest pewne, że jednostka nie będzie kontynuowała działalności w dającej się przewidzieć przyszłości 
• istotne zmniejszenie zakresu działalności skutkujące brakiem realnej alternatywy dla likwidacji lub zaniechania działalności 

O charakterze finansowym:  

• sytuacja, w której zobowiązania przewyższają aktywa, 
• zbliżający się termin wymagalności pożyczek o określonych terminach płatności, przy braku realistycznych perspektyw ich przedłużenia lub spłaty tych pożyczek, bądź nadmierne uzależnienie od pożyczek krótkoterminowych finansujących długoterminowe aktywa, 
• symptomy wskazujące na możliwość wycofania finansowego wsparcia przez wierzycieli, 
• ujemne przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej wykazywane w historycznych lub prognozowanych sprawozdaniach finansowych, 
• niekorzystne wielkości kluczowych wskaźników finansowych, 
• znaczące straty operacyjne lub znaczące zmniejszenie wartości aktywów generujących przepływy pieniężne, 
• opóźnienie lub wstrzymanie wypłaty dywidend, 
• brak zdolności terminowego regulowania zobowiązań, 
• brak możliwości dotrzymania warunków umów kredytowych, 
• zmiana trybu rozliczeń z dostawcami z kredytu kupieckiego na natychmiastową płatność w chwili dostawy, 
• brak możliwości uzyskania finansowania prac rozwojowych dotyczących kluczowego produktu lub innych niezbędnych inwestycji. 

O charakterze operacyjnym:  

• zamiary kierownika jednostki dotyczące likwidacji jednostki lub zaniechania działalności, 
• utrata kluczowego personelu kierowniczego bez zastępstwa, 
• niezdolność kierownika do zarządzania znaczącym ryzykiem biznesowym lub radzenia sobie ze zwiększoną odpowiedzialnością, 
• niepowodzenie rozszerzenia, kontroli lub dywersyfikacji działalności, 
• niepowodzenie wyeliminowania słabości kontroli wewnętrznej, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia istotnych 
• nieprawidłowości spowodowanych oszustwami, przywłaszczaniem zapasów, niekontrolowanymi kosztami i błędami w sprawozdawczości, 
• utrata podstawowego rynku, kluczowego klienta(ów), umowy franczyzowej, licencji lub głównego dostawcy, 
• znaczna zależność od sukcesu konkretnego projektu lub nowego produktu, 

• braki personelu, przerwy w produkcji lub w świadczeniu usług z powodu sporów pracowniczych, 
• niedobory ważnych surowców, 
• pojawienie się wysoce skutecznego konkurenta, 
• działalność podstawowa w schyłkowych gałęziach przemysłu, 
• działalność w krajach doświadczających recesji, niepokojów społecznych lub hiperinflacji, 
• utrata wartości przez wartość firmy lub inne wartości niematerialne i prawne.  

Pozostałe zdarzenia lub okoliczności:  

• nieprzestrzeganie wymogów dotyczących wymogów kapitałowych lub innych wymogów ustawowych, takich jak wymogi w zakresie wypłacalności lub płynności dla instytucji finansowych, 
• toczące się przeciwko jednostce postępowanie sądowe lub administracyjne, które w przypadku rozstrzygnięcia niekorzystnego dla jednostki może wiązać się z powstaniem roszczeń, które prawdopodobnie nie będą mogły być przez nią zaspokojone, 
• zmiany w prawie lub regulacjach, lub polityce rządu, które mogą mieć negatywny wpływ na jednostkę, 
• brak ubezpieczenia lub zbyt niskie ubezpieczenie od skutków katastrof, 
• negatywne raporty analityków, 
• wartość księgowa jednostki większa niż wartość rynkowa.  

Oświadczenie dotyczące kontynuacji działania wyrażane jest we wprowadzeniu do sprawozdania finansowego, przy czym kierownik jednostki jest zobowiązany do uwzględnienia wszystkich dostępnych informacji na temat przyszłości. Jeśli występuje jakieś zagrożenie dla kontynuacji, ale jeszcze nie stwierdzono jej braku, to w „Dodatkowych informacjach i objaśnieniach” należy wskazać ryzyka dla kontynuacji i podjęte działania dla utrzymania dalszego funkcjonowania jednostki w niezmienionym istotnie zakresie. 

Sam zamiar właścicieli lub kierownika, bez potwierdzających go faktów takich jak na przykład postawienie jednostki w stan likwidacji nie jest wystarczający do stwierdzenia, że jednostka nie będzie kontynuowała działalności w niezmniejszonym istotnie zakresie. 

Jeżeli w wyniku analizy dokonanej przez kierownika jednostki staje się praktycznie pewne, że jednostka nie będzie kontynuowała działalności w dającej się przewidzieć przyszłości, to sprawozdanie finansowe sporządza się przy założeniu braku kontynuowania działalności. 

Postawienie lub ryzyko postawienia jednostki w stan likwidacji, lub upadłości oznacza, że nie jest spełniona zasada kontynuacji działania i skutkuje to odmiennym od standardowego sporządzaniem sprawozdania finansowego. W takiej sytuacji aktywa jednostki wycenia się po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, niższych od ich wartości księgowej. 

Wynika to z Art. 29 Ustawy o Rachunkowości  

1. Jeżeli założenie kontynuacji działalności, o którym mowa w art. 5 ust. 2, nie jest zasadne, to wycena aktywów jednostki następuje po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen ich nabycia albo kosztów wytworzenia, pomniejszonych o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. W takim przypadku jednostka jest również obowiązana utworzyć rezerwę na przewidywane dodatkowe koszty i straty spowodowane zaniechaniem lub utratą zdolności do kontynuowania działalności.
2. Wycena po cenach sprzedaży netto i utworzenie rezerwy następują w szczególności w przeddzień postawienia jednostki w stan likwidacji lub ogłoszenia upadłości, na koniec roku obrotowego, jeżeli na dzień zatwierdzenia sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy jednostka nie będzie kontynuowała działalności, na koniec roku obrotowego przypadającego w czasie trwania postępowania likwidacyjnego lub upadłościowego, a także w przeddzień przekazania, podziału lub sprzedaży jednostki, jeżeli odpowiednia umowa nie przewiduje przyjęcia za podstawę rozliczeń wartości majątku ustalonej przy założeniu, że działalność gospodarcza będzie przez jednostkę kontynuowana.

      2a. Różnica powstała w wyniku wyceny oraz utworzenia rezerwy, o których mowa w ust. 1, wpływa na kapitał (fundusz)                      z aktualizacji wyceny. 

3. Otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego lub zmiana formy prawnej jednostki nie stanowią przeszkody do uznania, że działalność będzie kontynuowana.

Autor: Bożena Wodarska – Manager Księgowości w katowickim oddziale MDDP Outsourcing  

Źródło:

Art. 5 ust. 2, art. 29 oraz załączniki („Informacja dodatkowa”) do ustawy o rachunkowości.

Krajowy Standard Rachunkowości nr 14 „Kontynuacja działalności oraz rachunkowość jednostek przy braku kontynuowania działalności„ (Dz. Urz. MFFiPR z 2021 r. poz. 119)