Prawo do płatnego zwolnienia – wolne dla OzN - część II

Pracownik, który ma orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu znacznym lub umiarkowanym, zgodnie z art. 20 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, ma prawo zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w wymiarze do 21 dni roboczych w roku kalendarzowym.  

Rodzaje orzeczeń Osób z Niepełnosprawnością (OzN) 

Zgodnie z art. 1 ww ustawy dotyczy to osób, u których została potwierdzona niepełnosprawność orzeczeniem: 

• o zakwalifikowaniu przez organy poza rentowe orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, czyli lekki, umiarkowany i znaczny; lub 
• o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów (ZUS, KRUS). 

Rodzaje zwolnień od pracy 

1. Zwolnienie w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku; 
2. Zwolnienie w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w cel uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeśli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.  

Zwolnienie od pracy w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym 

Pracodawca udziela zwolnienia w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, na podstawie wniosku lekarza, czyli skierowania na turnus rehabilitacyjny.  Na takim wniosku lekarz określa rodzaj turnusu i czas jego trwania. Pracownik powinien przedstawić pracodawcy w takim terminie, który umożliwi zapewnienie normalnego toku pracy w zakładzie.  

Prawo do zwolnienia od pracy jest całkowicie niezależne od prawa do urlopu wypoczynkowego, w tym dodatkowego. Oznacza to, że pracodawca nie może żądać, aby pracownik z orzeczeniem wyjeżdżał na turnus w okresie urlopu wypoczynkowego.  

Po zakończeniu turnusu rehabilitacyjnego, który trwa co najmniej 14 dni kalendarzowe, pracownik powinien dostarczyć pracodawcy dokument, np. wypis z turnusu wystawiony przez organizatora turnusu. Taki dokument jest podstawą do wypłaty wynagrodzenia, które jest obliczane jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy. 

Ważne! Osoby, skierowane do sanatorium przez lekarza NFZ czy skierowane z prewencji rentowej ZUS, nie mogą skorzystać z takiego zwolnienia. 

Zwolnienie od pracy w celu wykonywania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy 

Zwolnienie może być na podstawie skierowania na zabiegi czy na podstawie innego dokumentu potwierdzające niemożność wykonania danych czynności poza godzinami pracy. Nieobecność w takim przypadku może trwać cały dzień bądź kilka godzin. Pracodawca nie może wymagać, aby pracownik korzystał w tym celu z urlopu wypoczynkowego. Do pracodawcy też należy określenie zasad udzielania zwolnienia, gdyż przepisy nie określają szczegółowych zasad.  

Niedopuszczalne jest ocenianie przez pracodawcę, czy osobie z niepełnosprawnością naprawdę są niezbędne określone badania, zabiegi lekarskie, sprzęt lub jego naprawa. 

Ważne! W przypadku zwolnienia bierze się pod uwagę: 

• Czas zwolnienia zależny jest od czasu trwania badania, zabiegu itp. (oraz ewentualnego czasu niezbędnego na dojazd); 

• Warunkiem udzielenia zwolnienia jest niemożność wykonywania danych czynności poza godzinami pracy; 

• Pracodawca ma prawo żądać udokumentowania – np. skierowanie na badanie, zaświadczenie lekarskie o wizycie w godzinach pracy, protokół naprawy sprzętu w godzinach pracy czy karta zabiegowa z ustalonymi godzinami; 

• Wynagrodzenie za czas zwolnień od pracy, oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy. 

Łączny wymiar dodatkowego urlopu wypoczynkowego OzN i zwolnienia od pracy nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym. Kolejność skorzystania z powyższych uprawnień nie ma znaczenia dla ustalenia ich łącznego wymiaru. Oznacza to, że pracodawca, ustalając np. wymiar zwolnienia na turnus udzielonego w tym samym roku kalendarzowym, bierze pod uwagę wymiar wykorzystanego wcześniej dodatkowego urlopu wypoczynkowego.  

Przykład: Pracownik wykorzystał w danym roku zwolnienie na turnus rehabilitacyjny w wymiarze 14 dni roboczych, wówczas z dodatkowego urlopu wypoczynkowego może wykorzystać tylko 7 dni. 

Autor: Magdalena Tomczyk, Młodszy Księgowy w warszawskim biurze rachunkowym

Źródło:

• Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 44); 

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1465); 

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 maja 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania zwolnień od pracy osobom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym (Dz. U. 2003 nr 100 poz. 927).